Kością niezgodny pomiędzy rozwodzącymi się małżonkami stają się najczęściej dobra materialne takie jak dom, działka, samochód. Natomiast co w przypadku gdy oboje małżonkowie chcą przy sobie pozostawić psa, kota, konia bądź inne zwierzę i nie są w stanie sami dojść do porozumienia kto powinien zajmować się zwierzęciem? Bardzo często zwierzęta tratujemy jak członków naszej rodziny i są dla nas prawie ‘jak dzieci’. Jako, że darzymy je ogromną miłością i przywiązaniem nierzadko zostają one wykorzystane przez drugiego małżonka jako niejaki szantaż emocjonalny. Zdarza się również, że oprócz tego posiadają one znaczną wartość rynkową.
W polskim prawie nie znajdziemy regulacji, która wprost odnosi się do tej kwestii. Z chwila orzeczenia rozwodu, w miejsce dotychczasowej wspólności majątkowej pojawia się rozdzielność majątkowa. Majątek objęty wspólnością przestaje być współwłasnością łączną i staje się współwłasnością w częściach ułamkowych. W wypadku gdy małżonkowie nie będą w stanie dojść do porozumienia z kim rozstanie zwierzę, koniecznym będzie dokonanie sądowego podziału majątku wspólnego. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt w art. 1 ust. 1 określa zwierzę jako istotę żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, które nie jest rzeczą. Z drugiej zaś strony art. 1 ust. 2 tej ustawy w sprawach nieuregulowanych nakazuje do zwierząt stosować odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy. Zgodnie z powyższym zapisem, do majątku małżonków wchodzą, tak samo jak przedmioty materialne, zwierzęta, i to nie tylko te, które przedstawiają znaczną wartość materialną. Problem zdaje się rozwiązać w momencie, gdy zwierzę zostało nabyte w drodze bądź umowy sprzedaży bądź poprzez adopcję, przed zawarciem związku małżeńskiego. W takim bowiem przypadku, zwierzę „jako przedmiot” nabyty przed powstaniem wspólności ustawowej, zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym art. 33 pkt 1 wchodzi do majątku osobistego małżonków i wobec tego należy do małżonka, który je uprzednio nabył. Warto w tym miejscu wskazać, że do majątku osobistego małżonków(czyli takiego, który nie będzie podlegał podziałowi podczas ewentualnego rozwodu) wchodzą również przedmioty, które zostały nabyte podczas trwającego małżeństwa ale pochodzą np. z dziedziczenia, zapisu lub darowizny. Wyjątkiem jest sytuacja gdy spadkodawca lub darczyńca postanowi, inaczej, to znaczy gdy postanowił, że zwierzę należeć będzie do obojgu małżonków. Zgodnie z art. 33 pkt 4 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego do majątku osobistego małżonków wejdą również przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków. Dla przykładu: gdy małżonkowie dokonali wspólnie zakupu konia, a jeden z małżonków jest zawodowym jeźdźcem i koń miał służyć mu do startów w zawodach, natomiast drugi małżonek w ogóle nie jeździ konno, zwierzę to wejdzie do majątku osobistego małżonka, który jest profesjonalnym jeźdźcą. Oczywiście, powinien on zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty tj na konia. Co w momencie gdy nasze zwierzę będzie majątkiem wspólnym małżonków i oboje będą chcieli je zatrzymać? Może ono zostać przyznane stosownie do okoliczności jednemu z małżonków, naturalnie z obowiązkiem spłaty pozostałego małżonka. Sąd podczas orzekania na pewno weźmie pod uwagę który z małżonków będzie w stanie zapewnić mu lepszą opiekę.
Oczywiście należy pamiętać, że zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym art. 47 §1 małżonkowie już na początku małżeństwa mogą przez umowę wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć, ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Przez taką umową całkowicie zmieni się sposób podziału majątku i tym samym to do kogo nasz zwierzak prawnie należy. Warto więc każdą sprawę analizować indywidualnie.
Autor: Aplikant radcowski Marta Woźniewska
Podstawa prawna:
- Art. 1 ust. 1 i 2 ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt
- Art. 33, art. 47 ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. kodeks rodzinny i opiekuńczy
- Art. 212 ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny